Zincir marketlerin birçok temel gıda ürününde fiyatları birlikte belirleyerek piyasaya hâkim olmasının serbest piyasa ilkelerine aykırı olduğunu belirten TESK Genel Başkanı Bendevi Palandöken, “Serbest piyasa vatandaşın lehine işlemeli. Fiyat birlikteliği yaparak piyasanın dengesini bozuyorlar. Perakende ticarette kurallar yeniden tanımlanmalı. Ticaret serbesttir deyip istedikleri gibi fiyatlarda hareketlilik sağlayıp enflasyonu yükseltmeye kimsenin hakkı olmadığının bilinmesi lazım. Zincirler bildiğiniz üzere fiyatlarda artık son kullanma tarihi yaklaşmış, bir iki ay süresi kalan ürünleri piyasaya sürmek suretiyle rekabet ortamını bozduğu gibi, bu ürünlerin tüketim tarihleri dolduğunda da tüketiciyi hedef haline getiriyor” dedi.

“Haksız rekabet ortamı enflasyonu körüklüyor”

Serbest piyasa adı altında kontrolsüz bir ticaretin oluştuğuna dikkati çeken Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, “Vatandaş tabii bunu bilmiyor. Fiyatlardaki bu yanılgılar; insertlerde, rafta, stantta ayrı fiyatlar kullanmak suretiyle ortaya çıkıyor. Zincirler, satılacak ürünleri bazı günler için deterjan, bazı günler için zorunlu tüketim malları, bazı günler için temel gıda maddeleri üzerinden vatandaşa sunmaya gayret ediyor. Tabii bunu fırsat bilenler ‘ticaret serbesttir’ fikrini iyi niyetle kullanmayıp tüketicinin aleyhine kullanmak suretiyle hem tüketiciye hem de perakende ticaret yapan esnafa zarar veriyor, ekmeğine mani oluyorlar. Bildiğiniz üzere bunlar, yıllardır takip ettiğimiz perakende sektörünün düzenlenmesiyle ilgili eksiklerin giderilmesine yönelik çalışmalarda da gündeme geliyor. Bu sene yine bilindiği üzere Meclis tatile girdi. Perakende yasasının artık gündeme gelmesi mümkün değil” diye konuştu.

“Sürdürülebilir ticaret ortamı için adım atılmalı”

Ekim ayında Meclisin açılacağını hatırlatan Palandöken, “Bu arada da perakende sektörünün düzenlenmesi, enflasyonun düşmesi ve esnafın beklentilerinin karşılanması büyük önem taşıyor. İstihdamda da esnaf var. Aynı şekilde rekabet ortamının korunması, fiyatların dengelenmesi, haksız rekabetin önüne geçilmesi ve 415 meslek dalının zarar görmemesi gerçekten çok önemli. Bunlar, istedikleri zaman istedikleri ürünün fiyatını kırmak suretiyle hem üretici firmaları hem de perakendeci esnafı zarara uğratıyorlar. Zaman içerisinde de esnafın çalışma hayatından çekilmesine sebep oluyorlar. Eğer o semtte pazar varsa, eğer o semtte bu ürünlerle ilgili fiyat indirimi uygulanıyorsa, bunlar el birliği yaparak rekabeti ortadan kaldıran kuralları işletiyorlar” şeklinde konuştu.

“Dünyada ne yapılıyorsa ülkemizde de o yapılmalı”

Anayasanın 173. Maddesi gereğinde esnaf ve sanatkarların korunması gerektiğinin altını çizen Palandöken, Tabii ki sürdürülebilir ticaret ortamının mutlaka yeniden tesis edilmesi lazım. Tanımının değiştirilmesi lazım. Dünyada yapılan uygulamaların ülkemizde de hayata geçirilmesi lazım. Yoksa perakende sektörünü tamamen yok edecekler. Ondan sonra tek fiyat, tek kalem, aynı şekilde fiyat tespitlerini de kendileri rahatlıkla uygulayabilecekler. Esnaf ve sanatkâr olmadan toplumun rekabet edecek başka unsuru yok. Mutlaka esnaf ve sanatkâra rekabeti sağlayacak esaslara bakılmalı. Yoksa esnafın bu durumdaki öncülüğü, rekabet gücündeki etkinliği gün geçtikçe kaybolmaya yüz tutuyor. Onun için de zaten esnafın çalışma hayatındaki ömrü bir ile üç yıl arasında değişiyor. Netice itibarıyla sermayenin karşısında direnemediği için yok oluyorlar” ifadelerini kullandı.

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, Haziran ayına ilişkin “Üretici-Market Fiyat Değişimi” ile “Aylık ve Yıllık Girdi Fiyatlarındaki Değişimleri” değerlendirdi. Bayraktar, üretici ile market arasındaki fiyat farklarına ve tarımsal üretimde kullanılan girdilerdeki artışlara dikkat çerek şu ifadeleri kullandı:

“İran – İsrail Savaşı Gübre Fiyatlarını artırdı

Türkiye kimyasal gübre hammaddelerinin %90’ından fazlasını ithal ettiğinden dışarıya bağımlı bir ülkedir. Dolayısıyla gübre piyasaları hem dış piyasalara hem de dolar kuruna bağlı olarak değişmektedir.

13 Haziran’da başlayan İran – İsrail savaşı ülkemizdeki gübre fiyatlarını artırmıştır. Savaşın cereyan ettiği bölgeki ülkeler gübre üretiminde dünyanın önde gelen ülkeleridir. Sevkiyat yollarında meydana gelen kısıtlamalar o ülkelerden gübre veya gübre hammaddesi temin eden ülkelerdeki fiyatları artırmıştır. Türkiye’deki gübre piyasası da bu durumdan olumsuz etkilenmiştir.

ÜRE gübresi aylık %38,5 yıllık %99,4 oranında arttı

Bir ay önce 19 bin 635 lira olan ÜRE gübresinin fiyatı %38,5 oranında artarak 27 bin 192 liraya yükselmiştir. Yine geçtiğimiz mayıs ayına göre DAP gübresinin fiyatı %12,9 oranında artarak 30 bin 521 liraya ulaşmıştır. 20.20.0 kompoze gübresinin fiyatı %10,7 oranında artarak 19 bin 198 liraya, Amonyum Sülfat gübresinin fiyatı %6 oranında artarak 11 bin 768 liraya ve Amonyum Nitrat gübresinin fiyatı %3,1 oranında artarak 13 bin 294 liraya yükselmiştir.

Bir önceki yıla göre ÜRE gübresinin fiyatı %99,4, DAP gübresinin fiyatı %48,8, 20.20.0 kompoze gübresinin fiyatı %42,7, Amonyum Nitrat gübresinin fiyatı %36 ve Amonyum Sülfat gübresinin fiyatı %34,7 oranında artmıştır.

Gübrelere ek olarak bir diğer önemli tarımsal girdi olan mazotta da fiyat artışı meydana gelmiştir. Mazotun litre fiyatı aylık %6,2 yıllık ise %15,1 oranında artarak 49 lira 89 kuruşa yükselmiştir. Ayrıca yıllık olarak hayvancılıkta kullanılan süt yemi ve besi yemi fiyatları %30 oranında, elektrik fiyatları da yüzde 47 oranında artmıştır.

Önümüzdeki dönemde mısır, ayçiçeği ve çeltik gibi sıcak iklim tahıllarının üst gübrelemeleri yapılacaktır. Önceden gübre temini yapamayan çiftçiler mecburen bu fiyatlarla gübre satın almak zorunda kalacaklar, birçoğu alamayacaktır.

Nisan ayında yaşanan zirai don meyvelerde, ardından meydana gelen tarımsal kuraklık ise buğday ve arpa başta olmak üzere şimdilerde hasadı yapılan serin iklim tahıllarında önemli verim düşüklüklerine neden oldu. Bir de bunların üstüne mısır, ayçiçeği ve çeltik gibi ürünlerde gübre noksanlığından oluşacak verim düşüklüğü tarımsal üretimdeki zararı daha da büyütecektir. Başta gübre olmak üzere artan girdi fiyatlarıyla üretimde zorlanan çiftçilerimizin desteklenmesi önemlidir. Bu kapsamda 2025 yılı destekleri içinde yer alan temel desteklerin artırılması sağlanmalıdır.

“Haziran ayı üretici market fiyat değişimi”

Haziran ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 600 ile karpuzda görüldü.

Karpuzdaki fiyat farkını yüzde 284 ile kuru soğan, yüzde 261,6 ile kabak, yüzde 225,5 ile nohut, yüzde 220,8 ile kuru fasulye takip etti.

Karpuz 7 kat, kuru soğan 3,8 kat, kabak 3,6 kat, nohut 3,3 kat, kuru fasulye 3,2 kat fazlaya satıldı. Üreticide 2 lira olan karpuz markette 14 liraya,4 lira 63 kuruş olan kuru soğan 17 lira 78 kuruşa, 10 lira 38 kuruş olan kabak 37 lira 52 kuruşa, 31 lira 56 kuruş olan nohut 102 lira 73 kuruşa, 33 lira 29 kuruş olan kuru fasulye 106 lira 80 kuruşa satıldı.

Haziran ayında fiyatı en fazla artan ürün markette limon, üreticide ise kırmızı mercimek olurken, fiyatı en fazla düşen ürün ise hem markette hem üreticide karpuz oldu.

Market fiyatları

Haziran ayında markette 38 ürünün 26’sında fiyat artışı, 12’sinde ise fiyat azalışı görüldü. Haziran ayında markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 42 ile limon oldu. Limondaki fiyat artışını yüzde 8,7 ile fındık(iç), yüzde 8,3 ile yeşil soğan, yüzde 7,2 ile antepfıstığı ve yüzde 7 ile pirinç takip etti.

Markette fiyatı en fazla azalan ürün ise yüzde 67,5 ile karpuz oldu. Karpuzdaki fiyat düşüşünü yüzde 18 ile patates, yüzde 17,5 ile yumurta, yüzde 10,1 ile patlıcan ve yüzde 8 ile çilek izledi.

Üretici fiyatları

Haziran ayında üreticide 30 ürünün 9’unda fiyat artışı olurken 14’ünde fiyat düşüşü görüldü. 7 üründe ise fiyat değişimi olmadı.

Üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 89,5 ile karpuzda görüldü. Karpuzdaki fiyat düşüşünü yüzde 30,8 ile patates, yüzde 22,2 ile salatalık, yüzde 16,4 ile patlıcan, yüzde 15,3 ile domates izledi.

Üreticide en çok fiyat artışı yüzde 43,1 ile kırmızı mercimekte görüldü. Kırmızı mercimekteki fiyat artışını yüzde 20 ile maydanoz, yüzde 18,6 ile sivri biber, yüzde 5,9 ile limon izledi.

Üretici fiyat değişiminin nedenleri

Kırmızı mercimek fiyatı yeni sezon ürünü olmasından dolayı yükseldi. Maydanozda ürün arzındaki azalma fiyatları yükseltti.Sivri bibere olan talebin artması fiyatların yükselmesine sebep oldu.Zirai dondan etkilenen limonda, rekoltede beklenen düşüş fiyatları yükseltti.Salatalık, patlıcan, domates ve kabakta arzın artması fiyatların düşmesine neden oldu.

Özellikle Adana başta olmak üzere bazı illerimizde yaşanan aşırı sıcaklıklar, üreticinin özenle yetiştirdiği sofralık domatesin değerini yitirmesine neden olmuştur. Bu durum, zaten düşük olan domates fiyatlarını daha da aşağı çekmektedir.

Karpuzda ekim alanlarının ve arzın artmasının yanı sıra, talebin düşük seyretmesi başta Adana, Antalya ve Mersin olmak üzere ortalama 2 lira seviyelerinde olan fiyatların 1,5 liraya kadar gerilemesine neden olmuştur.

“Kuru soğan ve patates fiyatlarındaki düşüş; üretimdeki artışla birlikte yoğun bir talep olmamasından kaynaklandı.”

Bursa’nın ‘Kent Anayasası’nı oluşturacak olan 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı çalışmalarını Bursa Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde yürüten Bursa Planlama Ajansı, 6. Danışma Kurulu toplantısını akademik meslek odaları temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirdi.

Tarımdan sanayiye, turizmden kalkınmaya, sosyoekonomik dengeden kent kimliğinin ortaya çıkarılmasına kadar birçok konuda Bursa’nın gelecek vizyonunu katılımcı ve bilimsel bir akılla belirleyen Bursa Büyükşehir Belediyesi, ‘Kent Anayasası’nı oluşturacak 2050 vizyonlu ‘1/100.000’lik Çevre Düzeni Planı’ çalışmalarını Bursa Planlama Ajansı rehberliğinde sürdürüyor. Atatürk Kültür Merkezi Merinos Yerleşkesi’nde düzenlenen Bursa Planlama Ajansı 6. Danışma Kurulu toplantısı, akademik oda temsilcilerinin katılımıyla gerçekleşti.

‘Bursa’nın zayıf yönleri nelerdir? Güçlü yönleri nelerdir? Bursa’yı 2050 yılında nasıl görmek istiyorsunuz? Geleceğe dair eleştirileriniz, önerileriniz, yerel ve merkezi yönetime yönelik beklentileriniz nelerdir?’ başlıklarının ele alındığı yuvarlak masa toplantılarında, katılımcılar kentin geleceğini ilgilendiren başlıklarda değerlendirmeler yaptı. 

İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanı Nazlı Yazgan, Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Bozbey’in kentin geleceğine yön verecek olan 2050 vizyonlu 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı çalışmalarının katılımcılık esasıyla yürütülmesine büyük önem verdiğini söyledi. Sürece katkı sunan herkese teşekkür eden Yazgan, bilim insanlarının rehberliğinde gençlerle birlikte atölye çalışmaları yapıldığını ve sürecin devam ettiğini belirtti. Bursa Planlama Ajansı rehberliğinde ve Bursa Kent Konseyi’nin öncülüğünde tüm ilçelerde kamu ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla toplantılar gerçekleştirildiğini anlatan Yazgan, “Toplantılardan elde ettiğimiz verileri sentez haline getirerek Büyükşehir Belediye Meclisi’ne sunacağız. Yeni süreçte ihtiyaç duyulan bölgelerde planlarımızı 1/10.000 ve 1/5.000’lik olarak detaylandıracağız. Ardından 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ile uyumlu hale getireceğiz” dedi.

Program, Katılımlı Planlama Çalışma Grubu Danışmanı Prof. Dr. Anlı Ataöv’ün bilgilendirme sunumuyla devam etti.